24 آوریل: سالگرد نسل‌کشی ارمنیان توسط امپراتوری عثمانی (1915)
مقدمه
24 آوریل 1915 روزی سیاه در تاریخ ارمنیان و جهان است. در این روز، دولت امپراتوری عثمانی با دستگیری و اعدام صدها روشنفکر، رهبر مذهبی و فعال سیاسی ارمنی در قسطنطنیه (استانبول)، آغاز نسل‌کشی ارمنیان را رقم زد. این جنایت سازمان‌یافته که تا سال 1923 ادامه یافت، منجر به کشته شدن حدود ۱.۵ میلیون ارمنی و آوارگی صدها هزار نفر دیگر شد. امروز، 24 آوریل در سراسر جهان به عنوان روز یادبود نسل‌کشی ارمنیان گرامی داشته می‌شود.
پیشینه تاریخی
ارمنیان قرن‌ها در سرزمین‌های تحت حکومت عثمانی زندگی می‌کردند، اما به عنوان یک اقلیت مسیحی، همواره تحت تبعیض بودند. با شروع جنگ جهانی اول (1914)، دولت ترکان جوان (حزب اتحاد و ترقی) به رهبری طلعت پاشا، انور پاشا و جمال پاشا، ارمنیان را به همکاری با دشمن (روسیه) متهم کرد و از این بهانه برای پاکسازی قومی استفاده نمود.
مراحل اجرای نسل‌کشی
دولت عثمانی نسل‌کشی ارمنیان را به شیوه‌ای سیستماتیک اجرا کرد:
خلع سلاح و کشتار سربازان ارمنی:
ارمنیان خدمت‌کننده در ارتش عثمانی خلع سلاح شدند و سپس در اردوگاه‌های کار اجباری به قتل رسیدند.
دستگیری روشنفکران و رهبران ارمنی (24 آوریل 1915):
در یک عملیات گسترده، بیش از 250 نفر از نویسندگان، هنرمندان، کشیشان و سیاستمداران ارمنی در استانبول دستگیر و تبعید یا اعدام شدند.
تبعیدهای اجباری و راهپیمایی مرگ:
دولت عثمانی میلیون‌ها ارمنی را از خانه‌هایشان در آناتولی شرقی به سمت صحرای سوریه (دیرالزور) تبعید کرد.
بسیاری در طول راه از گرسنگی، تشنگی، بیماری یا حملات کردها و چترمه‌ها (گروه‌های شبه‌نظامی عثمانی) جان باختند.
کشتارهای دسته‌جمعی:
در مناطقی مانند وان، دیاربکر و ارزروم، ارمنیان به صورت گروهی قتل‌عام شدند.
بسیاری از زنان و کودکان نیز در رودخانه‌ها غرق یا در بیابان‌ها رها شدند.
انکار نسل‌کشی توسط ترکیه
اگرچه تاریخ‌دانان و بسیاری از کشورها این رویداد را به عنوان نسل‌کشی به رسمیت شناخته‌اند، دولت ترکیه تا امروز آن را انکار می‌کند و ادعا می‌کند که تلفات ارمنیان نتیجه جنگ داخلی و قحطی بوده است. با این حال، اسناد تاریخی، گزارش‌های دیپلماتیک (مانند تلگرام‌های هنری مورگنتاو، سفیر آمریکا در عثمانی) و شهادت بازماندگان، برنامه‌ریزی شده بودن این کشتار را تأیید می‌کنند.
به رسمیت شناختن جهانی نسل‌کشی ارمنیان
تاکنون بیش از 30 کشور، از جمله:
آلمان (2016)
فرانسه (2001)
ایالات متحده (2021، به رسمیت شناختن توسط جو بایدن)
اتحادیه اروپا (1987)
این رویداد را به عنوان نسل‌کشی به رسمیت شناخته‌اند. سازمان‌های بین‌المللی مانند اتحادیه اروپا و سازمان ملل نیز در گزارش‌های خود از عبارت “نسل‌کشی” استفاده کرده‌اند.
یادبود قربانیان و اهمیت 24 آوریل
هر ساله در 24 آوریل، ارمنیان و هواداران حقوق بشر در سراسر جهان با برگزاری مراسم یادبود، شمع‌افروزی و راهپیمایی، قربانیان این نسل‌کشی را گرامی می‌دارند. کلیسای جامع اچمیادزین در ارمنستان و بنای یادبود نسل‌کشی (تسیتسرناکابِرد) در ایروان، از مهم‌ترین مکان‌های یادبود این трагеدی هستند.
نتیجه‌گیری
24 آوریل نه تنها روزی برای یادآوری یک فاجعه تاریخی، بلکه هشداری برای جلوگیری از تکرار چنین جنایاتی در آینده است. به رسمیت شناختن نسل‌کشی ارمنیان گامی مهم در راستای عدالت تاریخی و پاسداری از حقوق بشر است. امید است که روزی دولت ترکیه نیز مسئولیت این جنایت را بپذیرد و راه برای آشتی ملی و منطقه‌ای هموار شود.
