۲۱ مارس: روز جهانی شعر، آوای جاودانه ی انسانیت
۲۱ مارس، همزمان با آغاز بهار، نه تنها نویدبخش تولد دوباره ی طبیعت است، بلکه «روز جهانی شعر» را نیز گرامی میدارد. این روز که از سوی یونسکو در سال ۱۹۹۹ به رسمیت شناخته شد، فرصتی است برای تجلیل از قدرت کلام، تنوع زبانی و نقش شعر به عنوان پُل ارتباطی میان فرهنگها، تاریخ و احساسات انسانی. شعار اصلی این روز این است: «شعر، زبان جهانی روح است.»
چرا شعر مهم است؟ نگاهی به نقش آن در تمدن بشری
شعر از دیرباز آیینه ی اندیشه ها، عواطف و آرمانهای انسان بوده است. از نخستین حماسه های بشری مانند «گیلگمش» در میانرودان تا سروده های مدرن امروزی، شعر همواره این توانایی را داشته که:
تاریخ را روایت کند (مانند شاهنامه ی فردوسی).
عواطف را بی مرز کند (اشعار رومی، حافظ، یا پابلو نرودا).
عدالت را فریاد بزند (شعرای متعهد مانند ناظم حکمت یا فروغ فرخزاد).
طبیعت را تقدیس کند (شعرهای هایکو در ژاپن یا راشعار سهراب سپهری).
یونسکو با نامگذاری این روز، بر حفظ زبان های در خطر انقراض از طریق شعر و تشویق نسل جدید به سرودن تاکید دارد.
شعر در جهان امروز: از سنت تا دیجیتال
اگرچه برخی گمان میکنند شعر در عصر دیجیتال کمرنگ شده، اما واقعیت خلاف این است:
شبکه های اجتماعی (مانند اینستاگرام) به پلتفرمی برای شاعران نوظهور تبدیل شده اند.
ترجمه ی شعر بیش از پیش مرزها را درنوردیده است؛ برای نمونه، اشعار رُمی یا آدونیس (شاعر سوری) به دهها زبان ترجمه شده اند.
فستیوالهای جهانی شعر مانند «شعر بین المللی روتردام» یا «جشنواره ی شعر مدلین» در کلمبیا، هزاران نفر را گرد هم میآورند.
تم سال ۲۰۲۴: «شعر، صلح و همزیستی»
سازمان یونسکو در سال جاری بر نقش شعر در تقویت گفتوگوهای بین فرهنگی و ایجاد صلح تمرکز دارد. در جهانی که جنگ و خشونت هر روز تیتر اخبار است، شعر به انسانها یادآوری میکند که اشتراکاتشان بسیار بیشتر از تفاوتهایشان است. به گفته ی آدونیس:
«شعر، خونریزی را به آواز تبدیل میکند.»
نگاهی به آینده: شعر چگونه زنده می ماند؟
چالش های پیش روی شعر در قرن ۲۱ منحصربه فرد است:
کاهش توجه به ادبیات در نظامهای آموزشی.
تهدید زبان های محلی توسط جهانی سازی.
تجاری سازی هنر که گاه عمق را فدای جذابیت های سطحی میکند.
اما راه حلها نیز امیدوارکننده اند:
ادغام شعر با موسیقی و هنرهای تجسمی (مانند همکاری شاعران با خوانندگان رپ یا نقاشان).
استفاده از هوش مصنوعی برای کشف ظرفیت های جدید زبانی (هرچند این موضوع بسیار بحث برانگیز است!).
حمایت از شاعران و گروه های کوچک شعری برای شنیده شدن صدایشان.
شما چه نقشی دارید؟
یک شعر بخوانید (حتی اگر تنها یک بیت باشد!).
از شاعران محلی حمایت کنید (کتاب بخرید، در مراسم شعرخوانی شرکت کنید).
خودتان بنویسید (شاعر شوید!).
یک شعر را به زبان دیگری ترجمه کنید تا پلی میان فرهنگها بسازید.
در شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام شعر زیبا به اشترک بگذارید.
